Xem mã nguồn của CHA ĐƯA MẸ ĐÓN

<p><strong>CHA ĐƯA MẸ Đ&Oacute;N</strong></p>

<p>Một tục lệ d&acirc;n gian được thực h&agrave;nh tương đối phổ biến trong nghi thức Đưa tang (c&ograve;n gọi l&agrave; lễ Ph&aacute;t dẫn, lễ Di quan) của cư d&acirc;n người Việt ở v&ugrave;ng đồng bằng v&agrave; trung du Bắc Bộ.</p>

<p>Chưa r&otilde; thời điểm bắt đầu xuất hiện tục lệ n&agrave;y. S&aacute;ch <em>Thọ Mai gia lễ</em> - trong phần quy định thứ tự của lễ đưa tang - chỉ ghi &ldquo;Rỗi đến cữu&rdquo; (chủ nh&acirc;n trở xuống kh&oacute;c rồi đi bộ theo). C&ocirc;ng tr&igrave;nh khảo cứu phong tục được bi&ecirc;n soạn sớm nhất ở nước ta - cuốn <em>Việt Nam phong tục</em> - cũng kh&ocirc;ng ghi ch&eacute;p tục lệ n&agrave;y. Ở mục Tang ma, soạn giả Phan Kế B&iacute;nh chỉ nhắc tới hai loại gậy kh&aacute;c nhau m&agrave; con trai d&ugrave;ng để chống trong lễ tang của cha hoặc mẹ. Tục CĐMĐ được ghi ch&eacute;p lần đầu trong <em>Việt Nam văn ho&aacute; sử cương</em> (năm 1938) của Đ&agrave;o Duy Anh, sau đ&oacute;, cụ thể hơn ở mục Ph&aacute;t dẫn trong cuốn <em>Đất lề qu&ecirc; th&oacute;i - phong tục Việt Nam</em> của Nhất Thanh, c&oacute; ghi rằng con ch&aacute;u đi theo linh cữu, con trai đội mũ chống gậy. Đưa đ&aacute;m cha th&igrave; chống gậy tre tr&ograve;n c&ograve;n đưa đ&aacute;m mẹ th&igrave; chống gậy v&ocirc;ng đẽo vu&ocirc;ng. Đưa đ&aacute;m mẹ chỉ ri&ecirc;ng con trai chống gậy trước linh cữu, bưng miệng đi giật l&ugrave;i.</p>

<p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; C&oacute; nhiều c&aacute;ch giải th&iacute;ch kh&aacute;c nhau về tục lệ n&agrave;y. D&acirc;n gian c&oacute; khuynh hướng giải th&iacute;ch theo hướng t&acirc;m l&yacute;, cha thường nghi&ecirc;m hơn, n&ecirc;n con chỉ biết lẽo đẽo theo kh&oacute;c, kh&ocirc;ng d&aacute;m l&ecirc;n ph&iacute;a trước đ&oacute;n ngăn lại tr&ecirc;n đường vĩnh biệt như đối với mẹ. C&oacute; c&aacute;ch giải th&iacute;ch từ quan điểm &ldquo;trọng nam khinh nữ&rdquo; của Nho gi&aacute;o cho rằng việc người con trai (thường l&agrave; trưởng nam) đi trước linh cữu mẹ - d&ugrave; bưng miệng đi giật l&ugrave;i, vẫn l&agrave; h&igrave;nh ảnh khẳng định vai tr&ograve; chỉ đường dẫn lối của người đ&agrave;n &ocirc;ng trong gia đ&igrave;nh. C&oacute; c&aacute;ch giải th&iacute;ch tục n&agrave;y từ l&yacute; thuyết &acirc;m dương: con trai chống gậy tre trong lễ tang cha, chống gậy v&ocirc;ng trong đ&aacute;m tang mẹ; th&acirc;n tre tr&ograve;n biểu tượng dương, c&agrave;nh gỗ v&ocirc;ng đẽo được th&agrave;nh h&igrave;nh vu&ocirc;ng, biểu tượng &acirc;m. Tục CĐMĐ (tang cha đi sau quan t&agrave;i, tang mẹ - đi giật l&ugrave;i ph&iacute;a đầu quan t&agrave;i) v&agrave; tục &aacute;o tang cha th&igrave; mặc trở đằng sống lưng ra, tang mẹ trở đằng sống lưng v&ocirc; - thể hiện triết l&yacute; &acirc;m dương qua cặp nghĩa: hướng ngoại (dương-cha), hướng nội (&acirc;m-mẹ).</p>

<p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; CĐMĐ c&ograve;n được coi l&agrave; một tục lệ được &aacute;p dụng trong đ&aacute;m cưới của người Việt ở một v&agrave;i địa phương. CĐMĐ ở đ&acirc;y được hiểu l&agrave; cha đưa con g&aacute;i về nh&agrave; chồng, c&ograve;n mẹ chồng đ&oacute;n n&agrave;ng d&acirc;u về nh&agrave;. D&acirc;n gian l&yacute; giải rằng cha mẹ đẻ cần trực tiếp đưa con g&aacute;i đến b&agrave;n giao, gửi gắm cho gia đ&igrave;nh th&ocirc;ng gia, gi&uacute;p con bớt lo lắng, bỡ ngỡ khi bước v&agrave;o gia đ&igrave;nh mới với những mối quan hệ mới (nhất l&agrave; h&ocirc;n nh&acirc;n trước đ&acirc;y chủ yếu do cha mẹ sắp đặt qua mai mối). Người cha vốn mạnh mẽ - lại l&agrave; chủ gia đ&igrave;nh - c&oacute; nhiều thuận lợi trong việc tiễn con về nh&agrave; chồng, kh&aacute;c với người mẹ vốn mềm yếu, nếu đưa con đi dễ lưu luyến, d&ugrave;ng dằng kh&ocirc;ng tiện cho đ&aacute;m cưới. C&ograve;n việc mẹ chồng trực tiếp đi đ&oacute;n con d&acirc;u vừa biểu hiện sự t&ocirc;n trọng nh&agrave; g&aacute;i, vừa tạo ra sự gần gũi giữa hai người phụ nữ.</p>

<p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; Do đ&acirc;y l&agrave; một tục lệ d&acirc;n gian n&ecirc;n chắc chắn lu&ocirc;n c&oacute; những biến thể ở c&aacute;c nh&oacute;m cộng đồng kh&aacute;c nhau. Theo quy ước trong d&acirc;n gian, ở nhiều v&ugrave;ng người mẹ chồng sẽ l&aacute;nh mặt một thời gian khi c&ocirc; d&acirc;u bước v&agrave;o nh&agrave;. Thời xưa, mẹ chồng c&ograve;n phải x&aacute;ch cả b&igrave;nh v&ocirc;i - biểu tượng của t&agrave;i sản gia đ&igrave;nh - đi l&aacute;nh mặt, cũng l&agrave; để nắm giữ t&agrave;i sản v&agrave; tr&aacute;nh quan hệ sứt mẻ với con d&acirc;u. Trong c&aacute;c đ&aacute;m cưới hiện nay, người cha thường c&oacute; mặt trong đo&agrave;n tiễn con g&aacute;i về nh&agrave; chồng, nhưng đo&agrave;n rước d&acirc;u thường kh&ocirc;ng c&oacute; mẹ chồng. Người mẹ chồng chỉ xuất hiện trong lễ xin d&acirc;u. B&agrave; c&ugrave;ng một người phụ nữ trong họ sẽ mang tr&aacute;p lễ vật đến xin d&acirc;u v&agrave; ra về ngay trước đi đo&agrave;n rước d&acirc;u đến.</p>

<p>CĐMĐ - d&ugrave; được thực h&agrave;nh trong đ&aacute;m tang hay đ&aacute;m cưới - vẫn l&agrave; một tục lệ đề cao đạo l&yacute; gia đ&igrave;nh v&agrave; gi&aacute; trị nh&acirc;n văn. N&oacute; c&oacute; những biến đổi trong c&aacute;c kh&ocirc;ng gian v&agrave; thời gian văn ho&aacute; ph&ugrave; hợp quan niệm nh&acirc;n sinh của mỗi cộng đồng.</p>

<p><strong>T&agrave;i liệu tham khảo: </strong></p>

<p>Phan Kế B&iacute;nh, <em>Việt Nam phong tục</em>, Nxb.Th&agrave;nh phố Hồ Ch&iacute; Minh, Th&agrave;nh phố Hồ Ch&iacute; Minh, 1992.</p>

<p>Trần Ngọc Th&ecirc;m, <em>T&igrave;m về bản sắc văn ho&aacute; Việt Nam</em>, Nxb. Th&agrave;nh phố Hồ Ch&iacute; Minh, Th&agrave;nh phố Hồ Ch&iacute; Minh, 1997.</p>

<p>Nguyễn Xu&acirc;n K&iacute;nh v&agrave; cộng sự, <em>Kho t&agrave;ng tục ngữ Việt Nam</em>, Nxb. Văn ho&aacute; Th&ocirc;ng tin, H&agrave; Nội, 2002.</p>

<p>Đ&agrave;o Duy Anh, <em>Việt Nam văn ho&aacute; sử cương</em>, Nxb. Nh&atilde; Nam,&nbsp; H&agrave; Nội, 2014.</p>

<p>Nhất Thanh, <em>Đất lề qu&ecirc; th&oacute;i &ndash; phong tục Việt Nam</em>, Nxb.Văn học, H&agrave; Nội, 2016.</p>

<p>Hồ Gia T&acirc;n, <em>Thọ Mai gia lễ</em>, Nxb. Văn học, H&agrave; Nội, 2018.</p>

<p>&nbsp;</p>